رویداد «بیمه و 1403 پیشبینیها، نیازها و راهبردها» پنل اوراق بهادارسازی داراییهای بیمهای با حضور سیدمحمد جواد میرطاهر مدیرعامل گروه مالی صبا تأمین، اسماعیل داورپناه مدیرعامل شرکت بیمه اتکایی تهران و حمید یاری اقتصاددان و کارشناس بازار سرمایه برگزار شد.
در این رویداد، دکتر سید محمدجواد میرطاهر، مدیرعامل گروه مالی صبا تأمین با بیان اینکه حوزه اوراق بهادارسازی بیمه، نقطه تلاقی بین صنعت بیمه و بازار سرمایه است، گفت: با وجود اینکه از سالهای گذشته میز تخصصی اوراق بهادار سازی بیمهها در پژوهشکده بیمه تشکیل شده است، همچنان با وجود تلاشهای بیمه مرکزی و یکی از شرکتهای بیمه اتکایی این اوراق هنوز منتشر نشده است.
میرطاهر با بیان اینکه یک مدل دستهبندی سنتی در مورد اوراق بیمه ای وجود دارد، تصریح کرد: این اوراق از دو منظر دستهبندی میشوند که یک دستهبندی، زندگی و غیر زندگی و دستهبندی دوم از منظر انتقال ریسک و تأمین مالی است. انتقال ریسک مرسومترین اوراق است که به آنها RBS ( (risk back securities گفته میشود و در مقابل asset back securities یا اوراق بهادار سازی دارایی وجود دارد. اوراق بهادارسازی در حوزه انتقال ریسک به این معناست که شما به عنوان یک شرکت بیمه که مجوز اتکایی دارید، ریسک را به بازار سرمایه منتقل میکنید و به این شکل بازار سرمایه به مثابه یک شرکت بیمه تلقی میشود و آنجا باید یک نهاد واسط داشته باشیم که بتواند آن را مدیریت کند.
وی با اشاره به اینکه اوراق بیمههای زندگی در ایران بازار ثانویه ندارد و وقتی اوراق بیمه را می خرید تا 5 سال صاحب آن هستید، ادامه داد: اما اخیرا یونیت لینکها در حال شکل گرفتن هستند و طرحهای بیمهای متصل به سهام و داراییهای مختلف در حال انجام هستند و فرصت مناسبی است که علاوه بر اوراق بیمههای زندگی روی اوراق بیمههای غیر زندگی هم متمرکز شویم و با رایزنی با سازمان بورس بازار ثانویه اوراق بیمههای زندگی را راه بیندازیم.
مدیرعامل گروه مالی صبا تأمین با بیان اینکه بازار بورس ایران ریسکهای خاص خودش را دارد و یکی از چالشهای چند سال اخیر این است که حجم معاملات پایین آمده و پول در بازار سرمایه کمتر است، افزود: در این شرایط چه فرصتی بهتر از این است که بتوانیم منابعی را از سمت بازار بیمه به سمت بازار سرمایه سرازیر کنیم و بازار ثانویه بیمههای عمر یا زندگی را شکل دهیم. به نظر میرسد باید کارگروهی در بیمه مرکزی و سازمان بورس تشکیل شود و این موضوع را در کنار اوراق بیمههای غیر زندگی دنبال کنند.
میرطاهر با اشاره به ضعف زیرساختی IT در بحث مشتقات مثل حق اختیار معامله یا آپشن ها و… گفت: ضعف زیرساختهای IT باعث شده تا عمق بخشی کافی در این حوزه شکل نگیرد. اگر قرار است حوزه مشتقات بیمهای را راه بیندازیم، باید زیرساختهای نرم افزاری آن را هم در بیمه مرکزی و هم در سازمان بورس باید ایجاد کنیم.
وی در ادامه با بیان اینکه بحث اوراق بهادارسازی مطالبات در دنیا مدلهای مختلفی دارد و یکی از آنهاMBS است، تصریح کرد: ما در ایران هم این تجربه را داریم و اوراق خزانه اسلامی یا همان اخزهها به همین موضوع اشاره دارند. برای مثال الان دولت مطالباتی که دارد که آنها را به کسر تنزیل میکند و در بازار میفروشد. که به این اوراق خرید و فروش دین گفته میشود. در بحث اوراق دین، دینهایی که مربوط به آینده هستند و هنوز اصطلاحا جزو مطالبات “حال شده” قرار نگرفتهاند را میتوان زودتر در بازار آورد و فروخت و در ابزارهای مالی به آن FACTORING گفته می شود که یکی از روش های تأمین مالی است.
سید محمپجواد میرطاهر افزود: برای حوزه بیمه باید به شکل خاص این کار انجام شود. دولت در هر کشوری معتبرترین نهادی است که میتواند اوراق دین را منتشر کند. چرا که همه مطمئن هستند این اوراق نکول نمیشود و دولت میتواند آن را پرداخت کند، اما در مورد شرکتها بزرگترین دغدغه نکول است که مبادا آنها نتوانند از پس تعهداتشان بربیایند و اوراقی که به کسر تنزیل و خریداری شده، بعدا در سررسید روی دست خریداران بماند و نتوانند آن را به پول نقد تبدیل کنند.
میرطاهر با اشاره به اینکه اوراق بهادارسازی در حوزه بیمه یکی از بهترین روشهای تأمین مالی است، گفت: شرکتهای بیمه باید مطالباتشان را تنزیل کنند و در بازار بفروشند و از این طریق بتوانند پول دربیاورند و به سهامدارانشان سود برسانند. برای این موضوع زیرساخت مورد نیاز، رتبهبندی شرکتها است. الان سازمان بورس برای هیچ شرکتی بدون رتبهبندی اوراق منتشر نمیکند و این موضوع نیاز به این دارد که بیمه مرکزی وارد شود و شرکتهای بیمه را رتبهبندی کند. اگر شرکتهای بیمه را رتبهبندی اعتباری کنیم، بعد باید سازمان بورس هم صحبت شود که اوراق خرید دین را انجام دهند، این موضوع اجرایی خواهد شد و ما نیاز به نهادسازی جدیدی هم نخواهیم داشت.
مدیرعامل گروه مالی صبا تأمین در ادامه در خصوص مولدسازی داراییهای شرکتهای بیمهای نیز توضیح داد: الان در مجموعه دولت یک سازوکار مولدسازی دیده شده و وزارتخانههای مختلف مسئول مولدسازی دارند و تلاش میکنند که اجرایی شود. اما در خصوص مولدسازی داراییهای شرکتهای بیمه، آنها باید جایابی شوند که در مولد سازی کجا قرار دارند. یکی از مهمترین دارایی شرکتهای بیمه که به شکل سنتی خیلی هم دوست داشتند روی آن سرمایه گذاری کنند املاک است که خیلی از آن به املاک مازاد تبدیل شده است. این درحالیست که نهضت فروش املاک مازاد در شرکتهای بیمهای حتما باید پیگیری شود و پیشنهاد ما هم این بود که در اصلاح آیین نامه سرمایهگذاری 97 حتما آورده شود تا شرکتهای بیمه مجبور شوند دارایی های منجمدشان را تبدیل به داراییهای مولد کنند و از این طریق نقدشوندگیشان را افزایش دهند.
سید محمدجواد میرطاهر با تاکید بر اینکه نقد شوندگی داراییهای شرکتهای بیمه موضوعی است که همیشه محل ابهام بوده است، گفت: در بازارسرمایه ابزارهای مختلفی مثل صندوق املاک و مستغلات وجود دارد. با استفاده از روشهای دیگر هم داراییهای موجود را میتوان تبدیل به داراییهایی کرد که به پول نقد تبدیل شود. البته مشکل از جایی شروع شده که تورم در طی سالهای متمادی بالا بوده و در اثر آن ارزش جایگزینی داراییهای شرکتهای بیمه بالا رفته است و بازدهی داراییها برای داراییهایی که گران شدهاند پایین امده است.
وی با انتقاد از این که در ایران به طراحی بازار بین بیمهای پرداخته نشده است، افزود: اگر بتوانیم بازار ریسک بین بیمهای را راه بیندازیم، شاهد تحولات خوبی خواهیم بود. ما در دنیا چیزی به اسم معاوضلات حوادث فاجعه آمیز که شرکتهای بیمه آنها را بیمه میکنند داریم که به این شکل است که عمدتا شرکتهای اتکایی با هم ریسکهایشان را تاخت میزنند و عوض میکنند. پیشنهاد ما این بود که یک بازار بین بیمهای که بازار ریسک باشد در ایران طراحی شود. به این ترتیب تمام ریسکها شفاف میشود و باید ارزش در معرض خطر ریسکها حساب شده و با هم تاخت زده شود که باعث میشود تخمینهای مختلف از ریسکهای صنعت بیمه ایجاد شود. به این ترتیب وقتی دو شرکت بیمه بخواهند ریسکهایشان را با هم تاخت بزنند، باید دارییهایشان از حالت انجماد خارج شود.
مدیرعامل گروه مالی صبا تأمین با بیان اینکه اگر بازار معاوضات بیمهای در ایران راه بیفتند، شرکتهای اتکایی هم میتوانند پیش قراول شوند و بحث اوراق بیمهای راحتتر شکل بگیرند تاکید کرد: یکی از موضوعاتی که در سال 1403 باید به آن پرداخت همین موضوع است. در حال حاضر ارزش بازار شرکتهای بیمه نسبت به ارزش کل بازار سرمایه خیلی پایین است. در دنیا شاهدیم که شرکتهای بیمه بانک و گروه مالی میزنند، اما در ایران برعکس است. این باعث شده ارزش بازاری شرکتهای بیمه در بازار سرمایه کم باشد.
سید محمدجواد میرطاهر با اشاره دلایل این موضوع تصریح کرد: عمده داراییهای شرکتهای بیمه که در ارزشگذاری هم لحاظ نمیشوند، داراییهای منجمد هستند. در شرکتهای بیمه بخش زیادی از داراییها ملک و زمین است و این موارد داراییها مولد نیستند. به نظر میرسد باید نهضتی در بیمه مرکزی راه بیفتد و با کمک سازمان بورس، مولد سازی داراییهای شرکت های بیمه انجام شود. اگر داراییهای منجمدشان تبدیل به داراییهای نقد شونده شود قطعا در ارزش بازارشان منعکس میشود و ارزش داراییهایشان بالا میآید. نکته دوم در خصوص نقش آفرینی شرکتهای بیمه در بازار سرمایه استفاده از ابزارهای مختلف است. مثل اوراق بهادارسازی بیمهها یا اوراق انتقال ریسک و اینکه وارد بحث مطالبات و اوراق تأمین مالی شوند که در همه اینها شرکتهای بیمهای فعال نبودهاند و من امیدوارم در سال آتی شرکتهای اتکایی اوراق تأمین مالی منتشر کنند، چرا که زیرساخت های حقوقی، قانونی و … آن موجود است و یک شرکت بیمه که ترحیجا اتکایی باشد راحتتر میتواند این کار را انجام دهد. در گام بعدی هم باید بتوانیم اوراق بیمههای زندگی را داشته باشیم تا بتوانیم برای بیمههای زندگی بازار ثانویه ایجاد کنیم و در گام سوم بتوانیم بازار متشکل بین بیمهای را درست کنیم. امیدواریم در پایان سال 1403 این موارد اجرایی شده باشند.